Sta even stil en laat de geschiedenis tot leven komen, terwijl je het indrukwekkende tafereel voor je aanschouwt. Het Poortje van Van Geel, een opvallend kunstwerk ontworpen en gemaakt door de getalenteerde Bergse kunstenaar Mart Franken, neemt je mee op een reis door de tijd en de rijke culturele erfenis van deze stad.
Foto ca. 1910. Dit is de locatie op de hoek Moeregrebstraat en Beursplein (7) waar na sloop (1990) en nieuwbouw nu een restaurant is gevestigd. (Foto is gerestaureerd en ingekleurd.)
Dit meesterwerk is gecreëerd in opdracht van zowel de gemeente Bergen op Zoom als de lokale ondernemersvereniging Sterck. Beide partijen delen een visie van het verrijken van de stad met kunstwerken die niet alleen esthetisch aantrekkelijk zijn, maar ook de identiteit en geschiedenis van de stad weerspiegelen.
De kunstenaar heeft met zorg en precisie de twee wanden van dit doorgangspoortje getransformeerd tot een eerbetoon aan het verleden. Het pand had ooit een hoefsmederij die toebehoorde aan de familie Van Geel, en deze historische betekenis is op prachtige wijze tot leven gebracht.
Aan de ene kant van de doorgang is een levendig beeld te zien: een paard dat geduldig in de deuropening staat, klaar om beslagen te worden. Let op de minutieuze details, zoals de oude ramen en de gevelsteen die trots boven de deur prijkt. Hier ademt de plek de sfeer van de voormalige hoefsmederij.
Aan de andere kant van de doorgang wordt het verhaal verder uitgediept. Hier zie je paarden in volle galop, een eerbetoon aan hun cruciale rol in het verhaal van de smederij. Ook wordt de patroonheilige van dit beroep geëerd, wat nog meer diepgang toevoegt aan het kunstwerk.
Deze dynamische afbeeldingen brengen het verleden tot leven en roepen associaties op van zowel het historische erfgoed als de voortdurende beweging van de stad. Als je goed kijkt, kun je zelfs parallellen trekken tussen de haast van de paarden en ons eigen verlangen om de stad te verkennen.
Om deze reis door de geschiedenis compleet te maken, zijn er enkele feiten die we willen delen:
Het beroep van smid heeft een geschiedenis die teruggaat tot 3000 jaar v.Chr., toen mensen begonnen met het bewerken van metaal.
Paarden waren onmisbaar voor vervoer en waren afhankelijk van de vaardigheden van de smid om hun hoeven te verzorgen, tot in de 20e eeuw.
Janus Verhoeven, ook bekend als Steketee, was een prominente smid wiens werkplaats nog steeds in de v.d Rijtstraat staat.
De familie Van Geel nam in 1923 de hoefsmederij over van de familie Goedschalk, die sinds 1890 in het vak zat.
Niet alleen werd er gewerkt in de smederij, maar er werd ook gewoond, soms met grote gezinnen.
De zaak bloeide en uitbreiding volgde, inclusief aankoop van omliggende panden.
Zelfs voor de deur van de smederij werd druk gewerkt, iets dat destijds door de gemeente werd gedoogd.
In 1948 evolueerde het bedrijf tot Van Geel en Zonen.
De werkplaats voerde diverse opdrachten uit, van kerken tot hotels en lunaparken.
Continu succes leidde tot verdere uitbreiding met aankoop van meer panden.
De familie Van Geel was niet alleen bedreven in smeedwerk, maar bouwde zelfs een sportauto en stoommachine.
Een oude molensteen in de bestrating herinnert aan de tijd waarin houten wielen werden voorzien van stalen banden.
Restauratie van de korven van het Markiezenhof vond plaats in de werkplaats in 1975.
In 1976 werd het bedrijf omgevormd tot B.V. Van Geel.
In de jaren 80 verhuisde het bedrijf naar een industrieterrein.
In 1988 werd B.V. Van Geel overgenomen door Machinefabriek Heijnen B.V.
Van Geel was in 1959 een pionier in roestvrijstaal, dat toen nog zeldzaam was.
Tot 1980 kon je je paard laten beslaan op het Beursplein.
Van Geel was betrokken bij de vervaardiging van diverse kermisattracties.
Ondanks de ogenschijnlijke chaos in de werkplaats stond de familie Van Geel bekend om hun nauwkeurigheid en vakmanschap.
Als laatste, om de sfeer van die tijd volledig te vatten, willen we je enkele oude foto’s tonen die de rijke geschiedenis van dit erfgoed weerspiegelen. Een bezoek aan Het Poortje van Van Geel is niet alleen een kans om kunst te bewonderen, maar ook om de verbinding met het verleden te voelen en te begrijpen hoe ambachten zoals de smederij hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van Bergen op Zoom.
(De redactie komt graag in contact met mensen die bij dit onderwerp passende of betere kwaliteit foto’s hebben.)
Foto ca. 1938. Presentatie van een uniek werkstuk voor die tijd: het eerste geheel gelaste onderstel voor een wagen van een suikerkraam. Van links naar rechts: Van Straaten, Leo Bakker, Leo van Geel, Harry van Geel en Matthijs van Geel. Zelfde locatie, nu omstreeks 1950-1955. Deze foto geeft een goed beeld hoe het er toen aan toe ging met het beslaan van paarden. De gevel is er speciaal voor ontworpen. De middelste opening heeft een paard breedte en de achterpoten konden op de stang worden gelegd. Links en rechts stonden de smid en zijn knecht om het paard van nieuwe hoeven te voorzien. (Bron foto onbekend. Gerestaureerd en ingekleurd.) (Uitgangspunt voor de muurschildering.) Dit pand is gesloopt in 1990 om na de sloop en nieuwbouw de VVV te huisvesten. Nu is het een restaurant. Men had toen al enige tijd ook een werkplaats aan de overkant. Daar zijn de volgende foto’s van.1983. Het familiebedrijf smederij gebroeders Van Geel aan de Moeregrebstraat bestaat 60 jaar. De vier broers, van huis uit grofhoefsmeden en wagenmakers Gom, Harry, Janus en Leo. Foto: Ben A.G. Steffen – West Brabants Archief. 1986. Bij constructiebedrijf Gebroeders Van Geel aan de Moeregrebstraat wordt een guillotineschaar van 5,8 ton en een afkantbank van 11 ton vanuit de binnenstad naar het industrieterrein getransporteerd. Foto: Ben A.G. Steffen – West Brabants Archief.
