Sinds 2021 heeft Bergen op Zoom een eigen herdenkingsmonument voor Nederlands-Indië. Dit monument, treffend getiteld ‘Eenheid door twee culturen’, symboliseert de blijvende verbondenheid tussen Indonesië en Nederland. Zelfs tachtig jaar na de onafhankelijkheid zijn de landen nog altijd onlosmakelijk met elkaar verweven.

Kunstenaar en ontwerper Marnix Kemperman licht de symboliek toe van het verbindende kunstwerk: een ronde band van marmer – een cirkel zonder begin of einde – die deels is omwonden met koperdraad. “Het koper zal na verloop van tijd oxideren en doordringen in het marmer.” Deze geleidelijke versmelting symboliseert de eenwording van twee volkeren en culturen. De groene kleur die door het oxiderende koper ontstaat, verwijst naar de bijnaam van Indonesië: de Gordel van Smaragd. Deze benaming werd ruim anderhalve eeuw geleden geïntroduceerd door schrijver Multatuli in zijn roman Max Havelaar, als poëtische verwijzing naar de uitgestrekte, groene tropische wouden van de Indonesische archipel. De kunstenaar beschrijft het beeldhouwwerk met grote zorg en aandacht voor detail. De ronde marmeren band is zorgvuldig vervaardigd uit het fijnste marmer, geselecteerd vanwege zijn pure witte kleur en duurzaamheid. De cirkelvorm is van oudsher een krachtig symbool in verschillende culturen; het vertegenwoordigt oneindigheid, verbinding en het cyclische karakter van het leven. Door te kiezen voor een cirkel zonder begin of einde benadrukt Kemperman de voortdurende verbondenheid tussen verschillende mensen, landen en tijdperken. Het koper, dat deels om de marmeren cirkel is gewikkeld, heeft ook een diepere betekenis. Koper staat bekend als een geleider – zowel van elektriciteit als symbolisch van energie en samenwerking. In veel culturen wordt koper geassocieerd met doorstroming, communicatie en verbinding. De beslissing om het koper niet te behandelen, zodat het na verloop van tijd op natuurlijke wijze oxideert en groen uitslaat, is heel bewust. De groene waas die langzaam over het marmer kruipt, verandert het oorspronkelijke uiterlijk van het kunstwerk en verweeft visueel het witte marmer met het groene koper. Dit geleidelijke proces vormt een metafoor voor hoe culturen elkaar kunnen beïnvloeden, raken en zelfs samensmelten naarmate de tijd verstrijkt. De verwijzing naar “de Gordel van Smaragd”, zoals Multatuli Indonesië noemde in zijn beroemde roman Max Havelaar, versterkt deze boodschap. De roman, die in 1860 verscheen, bracht op indringende wijze de schoonheid en rijkdom van de Indonesische natuur in beeld, maar wees ook op maatschappelijke ongelijkheden en de relatie tussen Nederland en Indonesië gedurende de koloniale periode. De bijnaam verwijst naar de uitgestrekte, weelderige tropische regenwouden die zich als een groene gordel over de eilandengroep uitstrekken, wat zowel iets prachtigs als iets kostbaars uitdrukt. Door het samenspel van materialen, vorm en kleuren creëert Kemperman een kunstwerk dat niet alleen esthetisch aantrekkelijk is, maar ook tot nadenken stemt over geschiedenis, verbondenheid en de invloed die verschillende culturen op elkaar uitoefenen. Het beeld nodigt de toeschouwer uit om stil te staan bij het verleden, het heden en de toekomst, en bij de smeltkroes van verhalen en identiteiten die ons allemaal met elkaar verbinden.